Xơ gan là gì? Xơ gan xảy ra do đâu và ảnh hưởng đến cơ thể như thế nào?

Xơ gan là tình trạng sẹo ở gan. Nguyên nhân gây xơ gan có thể do rượu, viêm gan b, C hay các tình trạng khác. Bệnh có thể dẫn đến các biến chứng trong đó có ung thư gan.

1. Xơ gan

Gan trong quá trình sinh hoạt và phát triển của cơ thể không tránh khỏi những tổn thương. Đặc biệt khi gan bị tổn thương nặng nề và thường xuyên như do uống nhiều rượu gan phải đò thải nhiều chất độc và cố gắng tự sửa chữa những vấn đề xảy ra. Trong quá trình đó, các mô sẹo dần hình thành. Xơ gan càng nghiêm trọng tức là gan càng nhiều mô sẹo, điều này khiến cho không chỉ cấu tạo gan bị tác động mà còn làm suy giảm khả năng hoạt động của gan.

Khi các mô sẹo đã hình thành trên gan, không có cách nào để phục hồi gan trở lại bình thường. Tuy nhiên, nếu xơ gan được phát hiện sớm, người mắc bệnh được điều trị nguyên nhân cơ bản, hạn chế được các tổn thương khác, ngăn chặn xơ gan tồi tệ hơn. 

2. Nguyên nhân gây xơ gan

Xơ gan thông thường phát triển từ một bệnh lý nào đó tại gan hay các vấn đề nào đó gây ảnh hưởng đến gan. Một số các vấn đề thường gặp là nguyên nhân và yếu tố gây tăng nguy cơ xơ gan:  

• Sử dụng rượu quá nhiều và thường xuyên 
• Đang có tình trạng viêm gan do virus như viêm gan B, C 
• Người béo phì hay có bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu 
• Có bệnh Hemochromatosis ( bệnh thừa sắt)
• Mắc bệnh viêm gan tự miễn, bệnh lý do hệ thống miễn dịch cơ thể gây ra
• Viêm đường mật nguyên phát
• Xơ cứng và sẹo ống mật do viêm đường mật xơ cứng nguyên phát
• Mắc bệnh Wilson ( bệnh do tích tụ đồng trong gan) 
• Mắc bệnh xơ nang
• Mắc một số rối loạn tiêu hóa di truyền như hội chứng Alagille
• Mắc bệnh nhiễm trùng như giang mai hay bệnh brucella 
• Cơ thể phản ứng với một vài loại thuốc như methotrexate hay isoniazid

3. Các loại xơ gan 

Tùy thuộc vào tình trạng gan lúc phát hiện bệnh, xơ gan có thể được phân loại thành các nhóm sau:

• Xơ gan còn bù: Khi bạn mắc xơ gan còn bù, thường không có triệu chứng bệnh nào do khi đó gan vẫn thực hiện tốt các công việc của nó dựa vào những tế bào gan khỏe mạnh. Hay nói cách khác, tuy mất đi khả năng hoạt động ở những phần mô sẹo nhưng công việc của khu vực bị xơ này đã được thay thế và bù đắp bởi các tế bào gan khỏe mạnh. Nhiều người mắc xơ gan và ở dạng xơ gan còn bù này trong rất nhiều năm. 
• Xơ gan mất bù: Xơ gan mất bù là giai đoạn xuất hiện sau xơ gan còn bù. Lúc này, gan có nhiều mô sẹo và các tế bào gan khỏe mạnh còn lại không đủ bù đắp cho các phần bị tổn thương này. 

4. Triệu chứng của xơ gan 

Khi ở giai đoạn xơ gan còn bù, người bệnh xơ gan thường không có triệu chứng hay các triệu chứng diễn ra rất mờ nhạt như: 

• Chán ăn, ăn không ngon
• Cơ thể mệt mỏi
• Sốt nhẹ
• Buồn nôn 
• Sụt cân nhẹ 
• Đau vùng hạ sườn phải 

Đến giai đoạn gan không còn khả năng bù trừ cho các tổn thương, triệu chứng bệnh xuất hiện rõ ràng và nghiêm trọng hơn, bào gồm: 

• Vàng da, vàng mắt là các triệu chứng điển hình của người mắc bệnh lý tại gan. Do gan không thể thải bilirubin ra bên ngoài cơ thể khiến cho da và mắt bị vàng 
• Cổ trướng là tình trạng bụng phình to như trống do chất lỏng tích tụ trong gan 
• Phân đen, nôn mửa đi ngoài ra máu do tình trạng giãn tĩnh mạch gây chảy máu. 
• Lú lẫn, mệt mỏi thường có liên quan đến bệnh não gan (do chất độc không được loại bỏ mà tích tụ trong não)
• Nước tiểu đậm màu, phân nhạt màu do bilirubin không được chuyển hóa và đào thải bởi gan, nó đi qua nước tiểu và không xuất hiện trong phân. 
• Sụt cân nghiêm trọng, chán ăn
• Phù nề bàn chân, mắt cá chân 
• Ngứa da 
• Các mạch máu hình mạng nhện xuất hiện trên da
• Ngón tay dùi trống, các ngón tay xòe ra và tròn hơn bình thường
• Nam giới suy giảm ham muốn tình dục, co rút tinh hoàn hoặc vú to

5. Biến chứng của xơ gan 

Xơ gan xảy ra có thể dẫn đến một số vấn đề trên sức khỏe người mắc bệnh như: 

• Huyết áp cao xuất hiện trong tĩnh mạch: Xơ gan là các mô sẹo do đó nó làm chậm lưu lượng máu thường xuyên đi qua gan, làm tăng áp lực trong tĩnh mạch có nhiệm vụ đưa máu đến gan.
• Phù nề và cổ trướng: Phù nề xuất hiện ở chân và cổ trướng ở bụng
• Lá lách to ra: Việc tăng áp lực trong tĩnh mạch khiến lá lách trữ nhiều bạch cầu và tiểu cầu làm lách to ra. 
• Chảy máu: Sự tăng áp lực tĩnh mạch cửa là nguyên nhân khiến máu chuyển hướng đến các tĩnh mạch nhỏ hơn. Bị căng tức bị áp lực, các tính mạch nhỏ có thể bị vỡ gây chảy máu nghiêm trọng. Bên cạnh đó ự tăng áp lực tĩnh mạch cửa còn gây giãn mạch trong thực quản hay dạ dày có thể gây chảy máu đe dọa tính mạng. Không chỉ vậy, xơ gan có thể làm gan giảm sản xuất các yếu tố đông máu nên nguy cơ chảy máu càng tăng cao.
• Bệnh não gan: Bệnh não gan do sự tích tụ chất độc trong não do gan không loại bỏ được các độc tố khỏi máu. Sự tích tụ các chất độc gây rối loạn tâm thần, khó tập trung, có thể dẫn đến hôn mê. 
• Ung thư gan: Xơ gan là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến ung thư gan

6. Điều trị xơ gan 

Mục đích của việc điều trị xơ gan là để bảo toàn các tế bào gan còn khỏe mạnh của cơ thể. Tùy theo tình trạng của gan mà cách điều trị có thể khác nhau bao gồm các cách như ngăn chặn yếu tố gây hại cho gan, sử dụng thuốc hay phẫu thuật. 

Để ngăn chặn, giảm thiểu yếu tố gây xơ gan, một số điều người bệnh được khuyên thực hiện như: 

• Không uống rượu, ngừng ngay lập tức
• Nếu có tình trạng béo phì, người bệnh cần giảm cân. 
• Ăn đủ đạm, trái cây, rau  ủ
• Tiêm phòng cúm, viêm phổi, Covid-19, viêm gan A và B
• Vệ sinh cá nhân sạch sẽ, rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh
• Hỏi ý kiến các bác sĩ, dược sĩ khi có ý định sử dụng các loại thuốc không kê đơn như paracetamol, aspirin, …
• Không lạm dụng các thuốc giảm đau, đặc biệt cần lưu ý đến paracetamol
• Uống đủ nước 
• Giảm ăn mặn
• Tập thể dục đều đặn vừa sức

Để ngăn chặn các triệu chứng và biến chứng của xơ gan, các thuốc thường có trong điều trị bao gồm: Thuốc huyết áp để ngăn cản tình trạng tăng áp lực tĩnh mạch, thuốc kháng sinh hay các vaccin tiêm chủng

Phẫu thuật gan thường được áp dụng khi xơ gan làm mất hoàn toàn chức năng gan và đây là cách duy nhất để cứu bệnh nhân. Tuy nhiên quan trọng là phải có gan của người khỏe mạnh tình nguyện hiến tặng.

7. Phòng ngừa xơ gan 

Không thể đợi gan có bệnh lý rồi mới bắt đầu thực hiện các biện pháp bảo vệ gan. Để phòng ngừa mắc bệnh, các hoạt động nên được thực hiện sớm nhất có thể. 

• Duy trì thói quen tập thể dục thường xuyên và đều đặn
• Thực hiện chế độ ăn uống cân bằng lành mạnh, ít chất béo và nhiều chất xơ
• Theo dõi trọng lượng cơ thể thường xuyên để điều chỉnh phù hợp, tránh thừa cân 
• Tiêm phòng đầy đủ viêm gan A, viêm gan B
• Quan hệ tình dục an toàn, giữ vệ sinh cơ thể, vệ sinh tay chân sạch sẽ
• Không tự ý sử dụng các bài thuốc cổ truyền, truyền miệng. Cần hỏi ý kiến các bác sĩ y học cổ truyền hay chuyên gia về các bài thuốc này
• Lưu ý khi sử dụng các thuốc giảm cân, thuốc không rõ nguồn gốc 
• Kiểm soát tốt huyết áp, tiểu đường, mỡ máu nếu mắc các bệnh này
• Giảm hút thuốc hay ngừng hút thuốc 
• Hạn chế bia rượu tối đa. Nếu sử dụng nên dùng với lượng vừa phải theo khuyến cáo 3 đơn vị rượu/ ngày với nam giới và 2 đơn vị rượu/ ngày với nữ giới.
• Thăm khám định kỳ để kiểm tra sức khỏe tổng thể

Lời kết: 

Sự hình thành sẹo ở gan dẫn đến xơ gan. Xơ gan không thể điều trị khỏi nhưng nếu được chẩn đoán và phát hiện sớm có thể ngăn chặn sự tiến triển của bệnh. Thực hiện lối sống, sinh hoạt tốt để bảo vệ sức khỏe của gan đồng thời khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện các vấn đề sớm nhất.